Materiał powstał we współpracy z Narodową Agencją Wymiany Akademickiej

– Umiędzynarodowienie nauki i szkolnictwa wyższego nie jest celem samym w sobie, lecz procesem, który nigdy się nie kończy – powiedział dr Wojciech Karczewski, dyrektor NAWA, otwierając III Kongres Umiędzynarodowienia, który odbył się w Poznaniu. Dwudniowe wydarzenie zorganizowała NAWA we współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza (UAM).

Drogowskaz działań

Celem kongresów było wypracowanie strategii umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego i nauki, która ma zostać przekazana dr. inż. Marcinowi Kulaskowi, ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego. W prace nad dokumentem zaangażowane jest środowisko akademickie i naukowe, reprezentowane m.in. przez Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz PAN, a całe przedsięwzięcie koordynuje NAWA.

Zdaniem dr. Wojciecha Karczewskiego strategia będzie drogowskazem, który usystematyzuje i rozszerzy dotychczasowe działania. Jak wskazał dyrektor NAWA, umiędzynarodowienie musi spełniać trzy kryteria. Po pierwsze, odpowiadać na potrzeby rynku pracy i gospodarki. Po drugie, podnosić jakość działań instytucji nauki i szkolnictwa wyższego. A po trzecie, wzmacniać postawy obywatelskie i zwiększać odporność społeczeństwa na globalne kryzysy.

Joanna Barszcz, dyrektor Centrum Wsparcia Współpracy Międzynarodowej UAM, witając uczestników kongresu, zaznaczyła, że szkolnictwo wyższe przeszło ogromną transformację. Współpraca międzynarodowa stała się elementem wzmacniania jego jakości i konkurencyjności.

Wśród najważniejszych osiągnięć Joanna Barszcz wymieniła dziesięciokrotny wzrost liczby zagranicznych studentów do 100 tys., co stanowi 8 proc. studentów w Polsce, oraz wzrost atrakcyjności kraju dla zagranicznych naukowców i studentów oraz widoczności badań naukowych i pozycji polskich uczelni w międzynarodowych rankingach. W kontekście hasła przewodniego kongresu, którym była dyplomacja naukowa, wskazała, że podkreśla ono rolę nauki jako neutralnej platformy i języka komunikacji w dialogu międzynarodowym.

Prof. dr hab. inż. Marek Gzik, sekretarz stanu w resorcie nauki, podkreślił wagę konferencji dla społeczności akademickiej. Zaznaczył, że umiędzynarodowienie jest kluczowe w obliczu globalnych wyzwań, takich jak skutki wojny w Ukrainie, demografia czy zmiany klimatyczne, w odpowiedzi na które nauka ma do odegrania istotną rolę. Polska stoi dziś przed wyzwaniem utrzymania konkurencyjności poprzez budowanie gospodarki opartej na wiedzy. Aby to osiągnąć, konieczne jest umiędzynarodowienie. Ważnym elementem rozwoju jest m.in. zbliżenie nauki z biznesem w celu tworzenia innowacyjnych produktów.

Wiceminister zaznaczył, że mimo znaczących zmian poziom umiędzynarodowienia jest wciąż daleki od satysfakcjonującego. W związku z tym strategia ma stanowić punkt wyjścia do dyskusji i wdrożenia przez uczelnie, przy poszanowaniu ich autonomii. Proces ma trzy główne aspekty: udział polskich naukowców w międzynarodowej przestrzeni badawczej, wymianę akademicką oraz przyciąganie wybitnych naukowców z zagranicy.

Sześć sesji

Pierwsza sesja plenarna kongresu zgromadziła przedstawicieli Zespołu ds. Opracowania Krajowej Strategii Umiędzynarodowienia Polskiego Szkolnictwa Wyższego i Nauki. Dr hab. Anna Jurkowska-Zeidler, prorektor ds. współpracy i umiędzynarodowienia Uniwersytetu Gdańskiego, prof. UG, podkreśliła, że dokument ma pokazywać wizję systemową. Jednocześnie musi tworzyć synergię z innymi politykami kraju, w tym z polityką migracyjną i bezpieczeństwa.

Dr hab. Dominik Antonowicz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prof. UMK, zaznaczył, że umiędzynarodowienie ma charakter horyzontalny – dotyczy badań, kształcenia i wszystkich członków wspólnoty akademickiej, oraz instrumentalny – ma służyć prowadzeniu lepszych badań i lepszemu kształceniu studentów. Jego zdaniem szkolnictwo wyższe powinno stać się flagowym sektorem gospodarki. Ostrzegł jednak, że bez zasobów i zaangażowania władz publicznych strategia „pozostanie tylko mapą”.

W kolejnej sesji, „Modele dyplomacji naukowej – państwa i ich strategie”, doświadczeniami ze swoich krajów i uczelni dzielili się eksperci z Francji, Norwegii, Islandii, Czech oraz instytucji europejskich. Opowiadali, jak różne państwa wykorzystują naukę w polityce zagranicznej i budowaniu zaufania. Uczestnicy debaty zgodnie twierdzili, że dyplomacja naukowa działa tam, gdzie jest długofalowe myślenie, współpraca i odpowiedzialność za wspólne wyzwania.

Osobna sesja została poświęcona sukcesom polskich zespołów badawczych i znaczeniu dyplomacji naukowej w regionach polarnych. Uczestnicy, w tym eksperci z PAN i MSZ, podkreślali znaczenie współpracy międzynarodowej, interdyscyplinarności badań oraz konieczność zewnętrznego finansowania dla utrzymania silnej pozycji Polski w polarystyce. Wskazywali, że ważną szansą na zaprezentowanie się polskiej nauki i dyplomacji są przygotowania do Międzynarodowego Roku Polarnego 2032/2033.

W debacie o dyplomacji naukowej głównym tematem było promowanie nauki i szkolnictwa wyższego za granicą. Eksperci zastanawiali się, czy dyplomacja naukowa to jedynie „soft power”, czy też może wpływać na twarde interesy państwa. Podkreślali również rosnące znaczenie nauki i innowacji w kontaktach międzynarodowych. Mowa była także o potrzebie powołania radców naukowych oraz współpracy międzyresortowej i akademickiej jako kluczu do promocji potencjału naukowego.

Pozostałe sesje kongresu zostały poświęcone komunikowaniu i zagranicznej promocji nauki oraz współpracy międzynarodowej w kontekście globalnych wyzwań.

Łącznie w trakcie III Kongresu Umiędzynarodowienia odbyło się sześć sesji dyskusyjnych. W drugim dniu było także miejsce na praktyczne szkolenia dla naukowców („Mówić do świata: jak tłumaczyć naukę społeczeństwu i decydentom?”) oraz instytucji („Jak skutecznie wspierać naukę w działaniach międzynarodowych?”).

Materiał powstał we współpracy z Narodową Agencją Wymiany Akademickiej