Edukacja dorosłych w Polsce. Konieczna zmiana podejścia

Tekst powstał we współpracy z Wydawnictwami Szkolnymi i Pedagogicznymi SA

Zaledwie 21% dorosłych Polaków w wieku 25–65 lat wzięło udział w ciągu ostatniego roku w jakiejkolwiek zorganizowanej formie edukacji – wynika z najnowszego raportu Instytutu Badań Edukacyjnych (IBE). To jeden z najniższych wyników wśród 13 krajów objętych porównaniem w ramach badania PIAAC, prowadzonego przez OECD.

Czytaj więcej

Trendy

Badanie umiejętności dorosłych. Jest źle

W badaniu umiejętności osób dorosłych PIAAC Polska odnotowała jeden z największych spadków w wyni...

Nowo opublikowany raport tematyczny „Uczenie się dorosłych w Polsce” rzuca światło na to, kto się uczy, a kto pozostaje poza systemem kształcenia przez całe życie – i co z tego wynika dla rynku pracy i przyszłości kraju.

Edukacja dla dorosłych: system głównie dla wybranych?

Z raportu wyłania się obraz głębokich nierówności w dostępie do edukacji dorosłych. Osoby z wyższym wykształceniem uczestniczą w kursach i szkoleniach niemal czterokrotnie częściej niż te z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Udział w edukacji pozaformalnej spada także znacząco wraz z wiekiem – szczególnie wśród osób po 55. roku życia – oraz wśród osób nieaktywnych zawodowo i z niższym kapitałem kulturowym.

– Dane wskazują na silne uzależnienie dostępu do edukacji od sytuacji zawodowej i społecznej – komentują eksperci IBE. – W rezultacie edukacja dorosłych w Polsce nie tylko nie niweluje nierówności, ale wręcz może je pogłębiać.

Edukacja osób dorosłych. Uczymy się, bo musimy

Większość dorosłych w Polsce uczy się wyłącznie z inicjatywy pracodawców – najczęściej są to obowiązkowe, krótkie szkolenia organizowane w miejscu pracy. Taki model uczenia się, jak zaznaczają autorzy raportu, nie wystarcza, by sprostać wyzwaniom nowoczesnej gospodarki, zwłaszcza w kontekście cyfrowej i zielonej transformacji.

Dodatkowo aż 84% pracujących nie angażuje się regularnie w nieformalne uczenie się w pracy, takie jak zdobywanie nowych umiejętności w codziennych obowiązkach. Dla porównania – w wielu krajach OECD ten odsetek jest znacznie wyższy.

Niska motywacja do uczenia się, duże ryzyko

Raport podkreśla, że większość Polaków nie widzi potrzeby dalszego uczenia się. To jedna z głównych barier rozwoju edukacji dorosłych w kraju. Eksperci ostrzegają: w sytuacji szybkich zmian technologicznych i demograficznych, brak ciągłego rozwoju kompetencji może skutkować marginalizacją dużej części społeczeństwa na rynku pracy.

Kluczowe jest wzmacnianie motywacji i przełamywanie barier, zwłaszcza wśród grup defaworyzowanych.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Maciej Albinowski: Edukacja także dla dorosłych

W Polsce uważa się, że państwo jest odpowiedzialne za edukację dzieci i młodzieży. A dorośli niec...

Wnioski: edukacja dorosłych jako fundament rozwoju

Z opublikowanego przez IBE raportu jednoznacznie wynika, że edukacja dorosłych w Polsce wymaga gruntownego przemyślenia i strategicznego podejścia. Kluczowe jest odejście od modelu opartego wyłącznie na finansowaniu szkoleń jako reakcji na doraźne potrzeby pracodawców. Zamiast tego potrzebna jest długofalowa polityka, która traktuje rozwój kompetencji jako element całościowego rozwoju państwa.

Rozwiązania systemowe muszą uwzględniać fakt, że uczenie się dorosłych przybiera różne formy – od kursów i szkoleń, przez samokształcenie, po nieformalne zdobywanie wiedzy w miejscu pracy. Tym samym konieczne staje się zniesienie sztucznych granic między kształceniem formalnym, pozaformalnym i nieformalnym oraz stworzenie mechanizmów ich wzajemnego uznawania i integrowania. Szczególną rolę w tym procesie mogą odegrać nowoczesne instrumenty walidacji kompetencji – takie jak mikropoświadczenia czy paszporty umiejętności.

Równocześnie rozwój edukacji dorosłych powinien opierać się na aktywnym zaangażowaniu pracodawców i instytucji publicznych – nie tylko jako organizatorów szkoleń, ale przede wszystkim jako twórców środowisk sprzyjających uczeniu się. Miejsce pracy może być jednym z najważniejszych obszarów edukacyjnych, pod warunkiem że organizacje będą świadomie wspierać procesy uczenia się przez działanie, mentoringu czy dzielenia się wiedzą.

Nie można także ignorować wyzwań związanych z dostępem do edukacji grup defaworyzowanych – w tym osób starszych, z niższym wykształceniem, niezatrudnionych czy o niskim poziomie kompetencji podstawowych. Ich sytuacja wymaga ukierunkowanego wsparcia, które wykracza poza samą ofertę edukacyjną i obejmuje również likwidowanie barier związanych z czasem, kosztami, brakiem infrastruktury czy ograniczoną motywacją.

Badanie PIAAC (Programme for the International Assessment of Adult Competencies) stanowi cenne uzupełnienie krajowych danych, takich jak Bilans Kapitału Ludzkiego czy Adult Education Survey. Jako jedyne mierzy realne kompetencje dorosłych – w zakresie rozumienia tekstu, matematyki i rozumowania adaptacyjnego – co pozwala lepiej zrozumieć zależności między umiejętnościami a aktywnością edukacyjną i zawodową.

Wspieranie edukacji dorosłych nie jest już wyłącznie kwestią indywidualnego rozwoju czy przeciwdziałania wykluczeniu – staje się jednym z warunków koniecznych dla powodzenia transformacji gospodarki, innowacyjności przedsiębiorstw i spójności społecznej.