Kondycja psychiczna uczniów jest zła. Jak ją poprawić?

Tekst powstał we współpracy z Wydawnictwami Szkolnymi i Pedagogicznymi SA.

Zorganizowana pod koniec lutego przez Instytut Badań Ekonomicznych oraz MEN konferencja „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wspólna praca, najlepsze rozwiązania”, stanowiła forum wymiany doświadczeń specjalistów z obszaru wspierania zdrowia psychicznego najmłodszych. Chociaż precyzyjne określenie skali problemu z jakim mamy do czynienia nie jest z oczywistych względów możliwe, to badania prowadzone w Polsce i innych krajach Europy nie pozostawiają złudzeń – sytuacja jest poważna.

Z raportu „Młode Głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym”, przygotowanego przez Fundację Unaweza wynika, że nieco ponad połowa, bo 52,4 proc. uczniów odczuwa brak motywacji do działania, a 28 proc. deklaruje, że w ogóle nie ma chęci do życia. Jeśli dodamy do tego 37 proc. młodych ludzi odczuwających samotność i 32,5 proc. nieakceptujących tego kim są i jak wyglądają, to wyłania się ponury obraz kondycji psychicznej uczniów.

Zdrowie psychiczne uczniów — problem, którego nie można bagatelizować

Okres dorastania obfituje w zachowania, które bywają bagatelizowane, jako charakterystyczne dla danego wieku. „Okres buntu”, to często pojawiające się określenie na sytuacje, które chociaż nie muszą być groźne, to nierzadko bywają sygnałami wskazującymi na trudności, z którymi borykają się młodzi ludzie. Wspomniany już raport Fundacji Unaweza alarmuje – niemal 30 proc. uczniów ma podejrzenie depresji.

W powszechnym odbiorze, szczególnie z perspektywy dużego miasta, rozwiązaniem problemu powinny w pierwszej kolejności zająć się szkolne gabinety psychologiczne. Fundacja GrowSPACE Poland w ubiegłym roku przeprowadziła badanie dotyczące dostępu do psychologów w szkołach i także w tym przypadku wnioski nie są budujące. Na jeden etat psychologa przypada aż 785 uczniów, a w 450 gminach w ogóle nie ma żadnego szkolnego specjalisty w tym zakresie.

Z raportu Fundacji GrowSPACE Poland wynika, że szczególnie źle wygląda sytuacja w województwie lubuskim, zachodniopomorskim i podlaskim, a najgorzej – w województwie podkarpackim. Wakatów na stanowiskach psychologów jest na Podkarpaciu ponad 40 proc., a gdyby wziąć pod uwagę tylko szkoły podstawowe, to nieobsadzonych gabinetów jest więcej niż tych, które faktycznie świadczą pomoc dla najmłodszych.

Czytaj więcej

Edukacja i wychowanie

Zakaz smartfonów w szkole już od nowego roku? Jest apel do ministra edukacji

Choć wydaje się, że ustawowy zakaz korzystania ze smartfonów w szkołach mógłby spotkać się z dużym oporem ze strony uczniów, dla ich rówieśników za granicą to codzienność.

Pomoc psychologiczna w szkołach ma istotne znaczenie, bo nie każdy uczeń w trudnych chwilach szuka wsparcia u rodziców. Z raportu Unawezy wynika, że w ten sposób postępuje 53,2 proc. uczniów, ale nie oznacza to, że pozostali kierują się do gabinetu psychologicznego w szkole. Z raportu wynika, że raptem 5 proc. uczniów deklaruje, że w trudnych chwilach skorzystałoby z pomocy psychologa, co może niepokoić, tym bardziej, że świadomość funkcjonowania szkolnego gabinetu psychologicznego jest bardzo wysoka – wiedzę w tym zakresie deklaruje 90 proc. badanych uczniów.

Zdrowie psychiczne uczniów echem nie tylko pandemii

Publikacja ostatnich wyników PISA, czyli Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów wskazuje, że ogólne wyniki 15-latków w krajach OECD pogorszyły się w porównaniu z poprzednią falą badania. W Polsce regres jest nawet głębszy od średniej, co może wskazywać na to, że pandemia i związany z nią lockdown i nauczanie zdalne w sposób szczególny odbiły się na polskich uczniach.

Raport PISA odnosi się nie tylko do oceny umiejętności w zakresie rozumienia tekstu czy matematyki, gdzie 15-latkowie z Polski wciąż wypadają bardzo dobrze. Z wynikiem na poziomie 489 punktów nasi uczniowie znaleźli się na 12. miejscu na świecie i na 3. pozycji w Europie, a na starym kontynencie w matematyce wyprzedzają nas tylko Estończycy i Szwajcarzy. Druga część badania poświęcona jest obszarowi psychospołecznemu i tutaj sytuacja jest zdecydowanie bardziej alarmująca.

Analizując raport PISA w części dotyczącej kondycji psychicznej, wyraźnie widać, że dysonans pomiędzy wynikami kształcenia, a kwestią samopoczucia jest wśród polskich uczniów naprawdę duży. Na szczęście, rośnie świadomość tego, jak istotne jest zdrowie psychiczne, co widzimy także wśród nauczycieli, którzy poszukują narzędzi do pracy z uczniami w duchu edukacji włączającej. To przekłada się w naszym przypadku na konieczność stałego dostosowywania oferty edukacyjnej kierowanej do szkół, mając na uwadze także zagadnienia związane z obszarem psychospołecznym – opisuje Małgorzata Simonides, Dyrektor Działu Rozwoju Nowych Produktów i Badań w Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych S.A. (WSiP).