Edukacja cyfrowa. Czym jest? Wyzwania i perspektywy

Tekst powstał we współpracy z Edurangą Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych SA

Jednym z najszybciej postępujących procesów ostatnich lat jest transformacja cyfrowa. Dotyczy ona wszystkich obszarów życia i wszechobecna jest zarówno w sferze społecznej, jak i gospodarczej. Eksperci od lat podkreślają, jak istotna jest konieczność rozwoju kompetencji cyfrowych. Liczne organizacje wskazują, że właściwie opracowana strategia rozwoju tych umiejętności może przyczynić się do wzrostu innowacyjności i produktywności, a w efekcie do szybszego podnoszenia poziomu dobrobytu.

Ministerstwo Cyfryzacji kompetencje cyfrowe stawia na równi z umiejętnościami czytania, pisania czy zdolnościami matematycznymi i językowymi. Łączą one wiedzę, umiejętności i postawy, które umożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie wykorzystującym w życiu i pracy rozwijające się prężnie nowoczesne technologie. Ze względu na zrównywanie kompetencji cyfrowych z podstawowymi umiejętnościami kształtowanymi w procesie edukacji – europejskie i krajowe polityki przewidują zapewnianie ich rozwoju już od wczesnych etapów edukacji.

Czytaj więcej

Biznes

Z cyfryzacją w szkołach jest lepiej, niż myślimy?

Uczniowie, nauczyciele i dyrektorzy dobrze oceniają dostęp do multimedialnego sprzętu i jakość internetowych łączy w placówkach oświatowych. Ale potrzeby są wciąż ogromne. To sprawia, że sektor ten jest łakomym kąskiem dla firm IT.

Czym jest edukacja cyfrowa?

Pojęcie edukacji cyfrowej interpretować można dwojako, ale traktować należy jako połączenie uzupełniających się wzajemnie definicji. Według jednej z nich jest to rozwój kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli, drugiej – wykorzystanie nowoczesnych technologii w procesie nauczania, by wspierać już istniejące oraz wypracować nowe, bardziej efektywne procesy nauczania i uczenia się.

Wyznaczone przez Komisję Europejską Europejskie Ramy Kompetencji Cyfrowych dla Obywateli stanowią filary rozwoju kompetencji cyfrowych mieszkańców państw UE. Dokument grupuje je w 5 obszarów tematycznych: Informacja i dane, Komunikacja i współpraca, Tworzenie treści cyfrowych, Bezpieczeństwo, Rozwiązywanie problemów.

Jak wskazuje Raport Polskiego Biura Eurydice (Edukacja cyfrowa w szkołach w Europie. Raport Eurydice (2020). Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji): „W większości europejskich systemów edukacji w programach nauczania wyraźnie uwzględnia się efekty kształcenia związane ze wszystkimi pięcioma obszarami kompetencji cyfrowych”. Jednak, jak zauważa ten sam raport, „dorastanie w epoce cyfrowej nie czyni z dzieci i młodzieży cyfrowych tubylców, którzy z natury korzystają z technologii cyfrowych kompetentnie i z pewnością siebie. Badania wskazują również, że korzystanie z technologii jest w rzeczywistości w dużym stopniu ograniczone do zajęć poza szkołą i spędzania czasu wolnego, podczas gdy korzystanie z nich w edukacji wciąż pozostaje w tyle”.

Edukacja cyfrowa to przyszłość? Cyfrowa transformacja edukacji

Naturalnym wydaje się, że wraz z rozwojem technologii i unowocześnianiem podejścia do zarządzania kompetencjami zmienia się również sposób postrzegania procesów uczenia się i nauczania. Cyfryzacja tworzy nie tylko wyzwania, ale przede wszystkim nowe możliwości, a wykorzystanie nowoczesnych technologii pozwala na uatrakcyjnianie procesu nauczania. Interaktywne tablice, aplikacje edukacyjne oraz platformy e-learningowe stają się integralną częścią współczesnych lekcji, oferując różnorodne i angażujące materiały dydaktyczne, a technologie takie jak platformy edukacyjne i systemy do zarządzania nauczaniem ułatwiają pracę nauczycielom. Odpowiednio wdrażane do procesu kształcenia technologie poprawiają wyniki edukacyjne i efektywność nauczania, przynosząc korzyści zarówno uczniom, jak i całemu systemowi edukacji.

Czytaj więcej

Materiał partnera

Cyfrowe wyzwania w edukacji

Poszukiwanie rozwiązań mających na celu poszerzanie kompetencji cyfrowych młodych pokoleń było celem II edycji konferencji edukacyjnej CEE Edu Digital Summit. Podczas warszawskiego wydarzenia powołano Inicjatywę Szkoła 4.0.

Szkoły – zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej – powinny jednak nie tylko wykorzystywać nowoczesne technologie, które ułatwiają pracę nauczycieli i wspierają proces przyswajania wiedzy przez ucznia, ale przede wszystkim dbać o rozwój wszystkich 5 wymienionych wyżej filarów, poczynając od edukacji wczesnoszkolnej. Jak wynika z najnowszego wydania OECD Digital Education Outlook, nawet jeśli wykorzystanie technologii cyfrowej nie poprawia skuteczności edukacji w porównaniu z jej niecyfrowym odpowiednikiem, nadal ważne jest, by zapewnić lepsze opanowanie technologii cyfrowej przez uczniów, zapoznać ich z nią i pomóc im zrozumieć, jak ona działa.

Wyzwania procesu cyfryzacji edukacji

Szanse zwykle wiążą się z wyzwaniami, zwłaszcza gdy technologia cyfrowa rozwija się w szybkim tempie. Konieczność wdrożenia rozwiązań cyfrowych wynikająca z rozwoju pandemii COVID-19 uwidoczniła liczne braki techniczne oraz podstawowy charakter zasobów i narzędzi wykorzystywanych w edukacji. Jak wskazuje druga edycja raportu Edukacja zdalna w czasie pandemii, ograniczenia te sprawiają, że w wielu szkołach metody i narzędzia pracy, które wymagają odpowiednich łączy komunikacyjnych i sieci, są często niewykorzystywane lub w dużym stopniu ograniczone.

Drugim istotnym wyzwaniem są nierówności w obszarze kompetencji cyfrowych nauczycieli. Mimo konieczności nauczania zdalnego i wykorzystania narzędzi cyfrowych w edukacji, wciąż istnieją znaczne różnice w zaufaniu i zainteresowaniu nauczycieli włączaniem zasobów cyfrowych do procesu nauczania. Analogicznie do Ram Kompetencji Cyfrowych dla Obywateli opracowane zostały ramy kompetencji cyfrowych dla nauczycieli, DigCompEdu, które wspierają rozwój umiejętności cyfrowych i skierowane są do nauczycieli na wszystkich poziomach edukacji. Opisują 22 kompetencje podzielone na sześć obszarów, wskazując, jak technologie cyfrowe mogą być wykorzystane do ulepszenia i modernizacji edukacji oraz szkoleń.

Wyzwania edukacji cyfrowej. Rozwój i popularyzacja sztucznej inteligencji

Znaczący wpływ na przyspieszenie rewolucji cyfrowej wywiera rozwój sztucznej inteligencji, która staje się integralnym elementem wielu sektorów, w tym nauczania.

Do sztucznej inteligencji w edukacji, podobnie jak do definicji edukacji cyfrowej, można podchodzić dwojako. Z jednej strony stanowi ona szansę na usprawnienie procesu nauczania, z drugiej tworzy nowe wyzwania stawiane zarówno przed uczniami, jak i przed nauczycielami.

Czytaj więcej

Biznes

AI pojawi się w szkołach. Będzie takim narzędziem jak kalkulator

Rząd szykuje cyfrową transformację w edukacji. Eksperci są zgodni, że zmiany są potrzebne, a sztuczna inteligencja może pomóc uczniom. Ale technologia ta wywołuje też wiele kontrowersji i znaków zapytania.

Sztuczna inteligencja może istotnie usprawnić proces uczenia się oraz wspierać nauczycieli w identyfikacji trudności w nauce, dostosowywaniu materiału do potrzeb uczniów, ocenianiu czy zarządzaniu lekcjami. Może również pomagać w analizie ich postępów w czasie rzeczywistym oraz pomagać dobierać właściwe sposoby pracy z uczniem. Dzięki jej zastosowaniu więcej czasu można poświęcić na indywidualizację podejścia do ucznia.

W amerykańskich badaniach autorstwa Impact Research przeprowadzonych wśród nauczycieli i uczniów zebrano opinie na temat zastosowania ChatGPT (opartego na SI) i technologii informatycznych. Ponad połowa z nich zgodziła się, że „ChatGPT to kolejny przykład tego, dlaczego we współczesnym świecie nie możemy dalej działać w szkołach po staremu”. Jednym z poważniejszych wyzwań może okazać się konieczność nauczania od wczesnych etapów edukacji, jak właściwie weryfikować znalezione informacje, jak wykorzystywać je z poszanowaniem praw innych osób oraz jak pozostawać kreatywnym i kształtować myślenie. Niezwykle istotne staje się uświadamianie uczniom, czym są technologie oparte na sztucznej inteligencji i jaki mogą wywierać wpływ.