Z czego żyją doktoranci

Utrzymanie się tylko ze stypendium doktoranckiego jest niemożliwe. Twierdzą tak wszyscy ci, którym udało się je zdobyć. Zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym stypendium takie nie może być niższe niż 60 proc. minimalnego zasadniczego wynagrodzenia asystenta, waha się więc od 1 tys. do 1,5 tys. zł netto w zależności od uczelni.

Doktoranci mogą się również starać o stypendium za wyniki w nauce. W ich zasięgu są również stypendia: socjalne, na wyżywienie, mieszkaniowe i dla osób niepełnosprawnych. W tym wypadku pieniędzy też jest niewiele. Środki te trafiają do jednego worka dla studentów i doktorantów. Ci drudzy otrzymują zaledwie 3 proc. z całej stypendialnej puli. Doktoranci dwoją się więc i troją, by zarobić na utrzymanie i zdobyć pieniądze na prace badawcze. Jakie mają możliwości?

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu na początku lipca zakończył nabór na interdyscyplinarne matematyczno-przyrodnicze studia doktorskie. Ponieważ finansowane są ze środków unijnych, a dokładniej z programu operacyjnego „Kapitał ludzki", uczelnia dostała na nie 4,5 mln zł. Dzięki temu 16 doktorantów ma tam zapewnione czteroletnie nieopodatkowane stypendium w wysokości minimum 2,5 tys. zł miesięcznie.

Uniwersytet zapewnia również każdemu doktorantowi pokrycie kosztów wyjazdów i szkoleń. Specjalnie dla nich na uczelni będą organizowane dodatkowe interdyscyplinarne wykłady. Kandydaci, by ubiegać się o te studia, przeszli rozmowę kwalifikacyjną. Komisja brała też pod uwagę m.in. ich publikacje naukowe, wystąpienia na zjazdach i sympozjach, uczestnictwo w kołach naukowych oraz średnią ze studiów II stopnia.

Kandydatów na studia rekrutowano na konkretne projekty badawcze, dokładnie wiedzą wiec, za co i w jakich dziedzinach odpowiadają. 16 doktorantów trafi pod opiekę dwóch promotorów.

Po co uniwersytetowi tego typu przedsięwzięcie? Władze uczelni liczą, że projekt wzmocni pozycję Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, dlatego główny promotor każdego z projektów pochodzi z UMK.

Można też na własną rękę szukać źródeł dofinansowania w unijnych grantach naukowych, które przyznawane są na projekty badawcze. Można również liczyć na to, że praca i zaangażowanie w sprawy uczelni zwrócą uwagę na doktoranta któregoś z pracowników uczelni, który poprosi o pomoc przy projekcie.

Tak właśnie było w przypadku Michała Kracika, asystenta Wydziału Form Przemysłowych ASP w Krakowie. Dostał propozycję z mieleckiej Agencji Rozwoju Regionalnego, by wspólnie z inżynierami i konstruktorami brał udział w przygotowaniu prototypu elektrycznego samochodu. Dzięki temu zleceniu nie musiał się w czasie studiów martwić o pieniądze i jednocześnie opracował projekt, który posłuży za pracę doktorską.

Sposobem na zarobienie pieniędzy jest też branie udziału w badaniach, jakie uczelnia wykonuje odpłatnie na zlecenie klientów. Takie możliwości mają np. doktoranci Instytutu Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej. Szkoła od lat współpracuje m.in. z kopalniami odkrywkowymi w Turowie, Koninie i Bełchatowie. Dzięki temu doktoranci mogą uczestniczyć w przygotowywaniu ekspertyz albo analizować przyczyny awarii w kopalniach. Pieniądze za te prace trafiają do uczelni, a ta wypłaca wynagrodzenie całemu zespołowi badawczemu.

Sposób na wspieranie nauki polskiej mają również niektóre samorządy. W lokalnych budżetach wygospodarowują pulę pieniędzy na stypendia naukowe dla doktorantów. Na przykład wrocławski Urząd Miasta opracował program stypendialny dla doktorantów lokalnych uczelni z kierunków ścisłych i eksperymentalnych. Patronami stypendium są trzej wybitni naukowcy związani z Wrocławiem: Ludwik Hirszfeld – lekarz i biolog, Max Born – fizyk i matematyk, laureat Nagrody Nobla oraz Hugo Steinhaus – matematyk. Dzięki programowi wybranych zostanie od sześciu do dziewięciu młodych naukowców, którym przez dziesięć miesięcy w roku magistrat będzie wypłacał stypendium w wysokości 2 tys. zł. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego także przygotował program stypendialny dla doktorantów. Wsparcie otrzymają ci, którzy nawiążą współpracę z wybranymi przedsiębiorstwami. Pożytek będzie obustronny: doktoranci zyskają stypendia i praktyczne doświadczenie, a firmy będą mogły ulepszyć swoje produkty lub usługi.

Zyska też województwo – samorządowcy liczą, że dzięki współpracy młodych naukowców z biznesem rozwijać się będzie cały region. Projekt ma bowiem wzmocnić powiązania między pomorsko-kujawskim środowiskiem akademickim i lokalnymi przedsiębiorstwami. Dzięki temu w ubiegłym roku urząd przyznał blisko 90 jednorazowo wypłaconychstypendiów po 30 tys. zł każde.