Szkoła nie uczy języków

Takie wnioski płyną z przedstawionego właśnie przez Instytut Badań Edukacyjnych pełnego raportu z Europejskiego Badania Kompetencji Językowych ESCL, które zostało przeprowadzone w polskich szkołach w 2011 r.

Wyniki badań wskazują, że ponad połowa polskich gimnazjalistów nie osiągnęła wymaganego w podstawie programowej średniego poziomu kompetencji językowych – odpowiedniego dla międzynarodowego wskaźnika A2.

Gorzej niż w Bułgarii

24 proc. badanych uczniów znalazło się w grupie „-A1", co oznacza, że ich zdolności językowe kształtują się poniżej poziomu niskiego. Kolejnych 34 proc. uzyskało wyniki na poziomie „A1", czyli niskim.

Tylko co dziesiąty gimnazjalista władał językiem na poziomie wysokim, określanym w międzynarodowej nomenklaturze jako „B2". W tym zestawieniu wyprzedza nas nawet Bułgaria, w której blisko 20 proc. uczniów włada językiem obcym na poziomie bardzo wysokim, Estonia, gdzie 41 proc. uczniów osiągnęło taki poziom, nie wspominając już o Szwecji czy Malcie, w których odsetek uczniów z bardzo wysokimi kompetencjami wynosi odpowiednio 57 i 60 proc.

W konkluzji raportu czytamy, że wyniki tych badań są niepokojące w kontekście wymagań egzaminu gimnazjalnego. Zgodnie z nową podstawą programową (weszła do szkół w 2009 r.) uczeń kończący gimnazjum powinien znać dwa języki obce. Ten, którego naukę rozpoczął jeszcze w szkole podstawowej, na poziomie „A2+", a drugi, którego zaczął się uczyć w gimnazjum – na poziomie „A2".

Autorzy raportu wskazują, że absolwenci gimnazjum mogą mieć problemy z dalszą nauką języków w szkołach ponadgimnazjalnych oraz z maturą.

Raport nie pozostawia też złudzeń, że za sukcesy edukacji językowej polskich uczniów odpowiada zasobność portfela ich rodziców. Zdecydowanie lepsze wyniki w testach otrzymali uczniowie szkół niepublicznych. Badania potwierdzają też, że jakość kształcenia językowego jest wprost proporcjonalna do tego, jak duża jest miejscowość, w której mieści się szkoła. A dla większości polskich gimnazjalistów to szkoła jest głównym, a niekiedy jedynym miejscem, w którym regularnie mają oni kontakt z językiem angielskim, niemieckim czy francuskim.

Testomania

Z czego biorą się opisane w raporcie problemy? Okazuje się, że w trakcie lekcji uczniowie mało intensywnie posługują się językiem obcym. Badacze zwrócili uwagę także na to, że w trakcie kształcenia niewielką wagę przykłada się do  wypowiedzi pisemnych. Ich zdaniem może mieć to związek z formułą egzaminu gimnazjalnego, który do 2011 r. nie zawierał tego typu zadań.

Szkolni nauczyciele języków rzadko wykorzystują technologie cyfrowe. Słabo wypada także rozwój kompetencji i doskonalenia zawodowego pośród nauczycieli języków obcych. Z kolei uczniowie niechętnie uczestniczą w dodatkowych zajęciach językowych i mały odsetek z nich korzysta z wymian zagranicznych.

O komentarz do tych badań poprosiliśmy resort edukacji. Odpowiedź wydaje się co najmniej dziwna. Rzecznik prasowy MEN odesłał nas do wypowiedzi minister Krystyny Szumilas z ubiegłego roku: „Szkoła coraz lepiej uczy umiejętności. Widać efekty jakościowej zmiany w edukacji".

Faktem jest, że badanie zostało przeprowadzone pośród uczniów kształcących się według starej podstawy programowej, według której nauka języka obcego rozpoczynała się w czwartej klasie szkoły podstawowej. Od 2009 r. rozpoczyna się już w pierwszej. Tyle że w raporcie czytamy, że liczba godzin nauczania języków obcych w gimnazjum jest  wystarczająca, by uczniowie uzyskali poziom „A2".