Daleko od innowacyjności

Nakłady na cele badawczo-rozwojowe (B+R) w 2012 r. osiągnęły poziom przeszło 14,3 mld zł. To o 94 proc. więcej niż w roku 2008, kiedy wynosiły one 7,7 mld zł. Takie wnioski płyną z opublikowanego właśnie raport GUS. Niestety, pieniądze te nie przełożyły się na zmianę wskaźników gospodarczych. Liczba osób zatrudnionych w sektorze B+R jest jedną z najniższych wśród krajów europejskich, podobnie jak udział w eksporcie produktów opartych na nowoczesnych technologiach.

Tymczasem to rozwój gospodarki opartej na wiedzy jest jednym z kluczowych unijnych priorytetów na lata 2014–2020. W tym czasie UE tylko na realizację jednego programu rozwoju badań naukowych „Horyzont 2020" chce wydać ok. 77 mld euro.

Ze statystyk GUS wynika, że w Polsce to w głównej mierze państwo finansuje obszar badań. Ale mimo podwojenia środków na działalność B+R, tylko niespełna sześć osób na 1 tys. pracujących działa w tym sektorze – średnia unijna to 12,2, czyli tyle co w sąsiadujących z nami Czechach.

Słabo wypadamy także w udziale pracujących w sektorach wysokiej techniki, tylko 2,9 proc. pracowników zajmuje się tym obszarem, średnia UE to 3,8 proc. W Czechach w tym sektorze zatrudnionych jest 4,4 proc. ogółu pracujących, a w Skandynawii – ok. 5 proc.

Słabo z patentami

Jeszcze gorzej sytuacja wygląda, gdy przyjrzymy się zestawieniom udziału eksportu produktów wysokiej techniki w eksporcie ogółem. W Polsce w 2012 r. stanowił on 5,9 proc., w Czechach – ponad 16 proc., na Węgrzech – ponad 17 proc. We Francji było to 20 proc., a w Luksemburgu – ponad 26. Średnia unijna to 15,6 proc.

W 2012 r. Urząd Patentowy RP przyznał 1848 patentów, choć liczba ta jest większa niż w latach ubiegłych, to nie wykracza znacząco poza poziom z połowy lat 90. Warto dodać, że w 2012 r. na terenie Polski uprawomocniło się ponad 2 tys. patentów niemieckich, przeszło 1 tys. amerykańskich i blisko 600 francuskich, by wymienić tylko trzy najaktywniejsze w tym obszarze państwa.

Mało optymistycznie wyglądają zestawienia dotyczące zgłoszeń wynalazków do Europejskiego Urzędu Patentowego w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców. Bezapelacyjnym liderem jest tu Luksemburg z 812 zgłoszeniami, dalej jest Szwajcaria z 385, Niemcy z 277. Dla Polski ten wskaźnik to niespełna dziewięć, Węgrzy i Czesi mają ich dwa razy więcej, a Słoweńcy ponad 60.

Nauka ?nie dla biznesu

O diagnozę takiej sytuacji poprosiliśmy byłą minister nauki, prof. Barbarę Kudrycką. W jej ocenie to, że tak duży wzrost nakładów na innowacyjność nie przełożył się jeszcze na wskaźniki gospodarcze, wynika z dwóch rzeczy. – Po pierwsze czasochłonny jest etap przejścia wynalazku z fazy projektu do produkcji, m.in przez procedurę patentową – wyjaśnia prof. Kudrycka. – Po drugie, źle był skonstruowany system współpracy biznesu z nauką. Do tej pory to przedstawiciele świata nauki decydowali o tym, nad czym będą pracować, i biznes musiał się do tego dostosować – tłumaczy.

Teraz, jak zapewnia była minister, ta zależność ma się odwrócić. W projektach finansowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości i Narodowe Centrum Badań i Rozwoju to biznes ma decydować, nad czym pochylą się naukowcy.

Przedsiębiorcy przyznają, że temat innowacyjności jest dla nich wyjątkowo ryzykowny. Kilka tygodni temu w rozmowie z „Rz" Andrzej Malinowski, prezydent Pracodawców RP, przekonywał, że rząd powinien rozważyć jakąś formułę ubezpieczenia od niepowodzenia, czy to w formie zwolnień podatkowych, czy np. preferencyjnych kredytów. 5 marca Pracodawcy RP przedstawią swoje propozycje rozwiązań, które mają zbliżyć naukę z gospodarką. Znajdą się w nim m.in. wprowadzenie do władz uczelni menedżerów oraz praktyków gospodarczych czy utworzenie w instytutach naukowych komórek odpowiedzialnych za transfer wiedzy. Pojawią się też propozycje finansowania uczelni i jednostek naukowych na podstawie jakości ich pracy.

Z danych GUS wynika, że co piąta publiczna uczelnia w ogóle nie prowadzi badań naukowych, a w sektorze niepublicznym ten odsetek sięga 70 proc.