Dr Zofia Sawicka: Wielki potencjał wspólnych badań

O szansach dla polskich naukowców mówi dr Zofia Sawicka, zastępca dyrektora Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.

Publikacja: 07.08.2023 03:00

Współpraca naukowców ma się skupiać na informatyce, fizyce i astronomii oraz naukach technicznych

Współpraca naukowców ma się skupiać na informatyce, fizyce i astronomii oraz naukach technicznych

Foto: Shutterstock

Materiał powstał we współpracy z NAWA

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej ogłosiła właśnie start kolejnego programu pod nazwą IMPRESS-U. Jakie są jego założenia?

Kluczowa jest literka „U” w nazwie programu, bo oznacza „Ukrainę”. Nasze działania zorientowane będą na wsparcie i integrację naukowców, którzy przebywają w Ukrainie, poprzez wspólne wypracowywanie projektów badawczych. Inicjatorem programu jest National Science Foundation z USA, największa instytucja na świecie finansująca badania naukowe. Głównym założeniem jest to, że nie mówimy o programie pomocowym, tylko o programie finansującym badania, które powinny być doskonałe pod względem naukowym, innowacyjne i wnoszące nowe rozwiązania do dotychczas prowadzonych projektów. Warunkiem finansowania jest to, by nowe inicjatywy projektowane były we współpracy z badaczami z Ukrainy. Zapraszamy ich do wspólnych działań naukowych, ale tak samo jak od siebie oczekujemy od nich najwyższego poziomu w prowadzonych projektach badawczych. Wiemy już, że możemy takie oczekiwania mieć, bo partnerzy z Ukrainy mimo wojny są w stanie je spełnić.

Na czym w praktyce polega udział Polski w programie?

W projekty amerykańskie dodatkowo włączają się inne kraje, m.in. Polska, żeby pomagać w kontaktach i być pośrednikiem łączącym naukowców pracujących w ośrodkach amerykańskich z naukowcami ukraińskimi. Każdy projekt składany w ramach inicjatywy IMPRESS-U musi więc mieć co najmniej trzech partnerów: z USA – koordynującego prace, z Ukrainy i z Polski lub jednego z krajów bałtyckich. W Ukrainie agencja rządowa, która jest partnerem programu, to Narodowa Fundacja Badawcza Ukrainy (NRFU).

Jaka jest rola „trzeciego partnera”?

Polska i kraje bałtyckie muszą same wypracować pozycję w programie i wybrać własną drogę postępowania. Od nas i naszej inicjatywy zależy, jaką rolę odegramy. Amerykanom zależy oczywiście na dobrym kontakcie z naukowcami z Ukrainy, a my mamy największą diasporę ukraińską, w tym także społeczność naukową. Z badań wynika, że 27 proc. wszystkich naukowców, którzy wyjechali z walczącego kraju, przebywa w Polsce. To 1000–1500 osób – nauczycieli akademickich i naukowców. Siłą rzeczy obecne kontakty naukowe Polski i Ukrainy są bardzo szerokie i bliskie. Trzeba się więc odnaleźć i skorzystać z szansy, jaką jest współpraca z NSF. Ale nie chcemy być tylko pośrednikiem. Jesteśmy równorzędnymi partnerami w programie i dlatego ważne jest dla nas, by nie ograniczać się do bycia symbolicznym „pomostem”, tylko wnosić poważny wkład naukowy.

Jakie są więc zadania NAWA w tym programie?

Będziemy finansować te wnioski, które rozszerzają projekty dotychczas finansowane przez NSF w Stanach Zjednoczonych, wspierając je badaniami polsko-ukraińskimi. To znaczy, że zespól badawczy z USA, którego badania są finansowane przez NSF, może swój projekt rozszerzyć o współpracę z grupą badawczą z Polski i z Ukrainy, której do tej pory w projekcie nie miał zaplanowanej. Dotychczasowa współpraca polskich jednostek naukowych z amerykańskimi jest bardzo szeroka. Z danych bibliometrycznych wynika, że najwięcej polskich publikacji przygotowywanych w partnerstwie to wynik współpracy właśnie ze Stanami Zjednoczonymi. Oczywiście w drugą stronę proporcje są zupełnie inne, nie jesteśmy pierwszym partnerem naukowym dla Amerykanów. Najważniejsze jednak jest to, że mamy bardzo dużo przykładów współpracy naukowej z ośrodkami w USA. Z drugiej strony bardzo wiele wspólnych badań prowadzimy razem z naukowcami z Ukrainy. W ostatnich latach, po inwazji Rosji na terytorium Ukrainy w 2014 roku, bardzo wzrosła liczba wspólnych publikacji, bo tamtejsi naukowcy już niechętnie pracowali z tradycyjnymi do tej pory partnerami z Rosji. Potencjał wspólnych działań z USA i Ukrainą już jest ogromny, a dzięki programowi jeszcze wzrośnie.

W jakich dziedzinach?

Na pierwszym miejscu są informatyka, fizyka i astronomia oraz nauki techniczne. Dodatkowym wsparciem jest fakt, że tak wielu ukraińskich naukowców przebywa w naszym kraju, ponieważ oni też mają cały czas kontakt ze swoimi jednostkami macierzystymi w ojczyźnie, co pozwala na wspólne budowanie projektów.

Czy IMPRESS-U to także szansa dla naukowców z Ukrainy, którzy stali się uchodźcami i mieszkają w naszym kraju?

Tacy naukowcy mogą być włączani do polskich grup badawczych. Mogą być finansowani przez NAWA lub Narodowe Centrum Nauki tu na miejscu jako członkowie krajowych zespołów. Przyjmując wniosek od polskiej jednostki – uczelni lub instytutu – nie patrzymy na to, jakiej narodowości są osoby w niego zaangażowane: wnioskuje polska jednostka i to wystarczy. Spodziewam się, że w naszych zespołach mogą być także naukowcy z Ukrainy.

Jaki jest budżet programu i poszczególnych projektów?

W NAWA możemy sfinansować projekty, których budżet nie przekracza jednego miliona złotych. Zakładamy, że projektów będzie między siedem a dziesięć, przy założeniu pewnych średnich kwot, bo nie każdy projekt będzie miał przecież taki sam budżet. Po stronie amerykańskiej mówimy o podobnych kwotach, tyle że w dolarach, po stronie ukraińskiej wielkość finansowania jest zbliżona do polskiej. Specyfika podejścia do tworzenia funduszy na konkretne programy w NSF jest taka, że jeśli będzie dużo dobrych wniosków, to finansowanie może być rozszerzane. Kiedy NSF zaczyna robić coś nowego, budżety projektów są stosunkowo niewielkie jak na ich możliwości, ale zawsze jest zapewnienie, że przy dobrych rezultatach i zgłaszaniu wielu interesujących wniosków na bieżąco będzie można się starać o zwiększanie finansowania.

W jakim czasie będzie realizowany cały program?

Program już został ogłoszony. Nabór wniosków jest prowadzony w sposób ciągły, do wyczerpania środków. Wniosek powinien zostać złożony do NAWA w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia wniosku do NSF, ale nie później niż do 30 czerwca 2024 r. Projekty są przewidziane na dwa lata, ale nie wszystkie zaczną się od razu, więc całość finansowania skończy się wtedy, kiedy zakończy się najpóźniej złożony i przyjęty wniosek na dwuletni projekt. NAWA ma w budżecie przewidziane finansowanie na razie na lata 2023 i 2024, natomiast jeśli środki będą potrzebne w dłuższym okresie, wtedy będzie można wypłatę przełożyć na kolejne miesiące.

Gdzie polskie zespoły badawcze mogą się dowiadywać o warunki uczestnictwa w programie?

Nasza edycja programu nazywa się IMPRESS-U NAWA i takie hasło należy wpisać do wyszukiwarki, na naszej stronie znajduje się pełna informacja. Warto podkreślić, że pierwszym krokiem dla zainteresowanych naukowców i naukowczyń jest odezwanie się do partnera amerykańskiego, z którym obecnie współpracujemy, z pytaniem, jakie ta instytucja ma projekty finansowane z grantu NSF. Wtedy można zdecydować, z jaką propozycją warto się zgłosić, która będzie rozszerzeniem projektów amerykańskich o współpracę z Polską i Ukrainą. W kroku drugim nawiązujemy kontakt z partnerami ukraińskimi, a potem już trójstronnie taką współpracę precyzujemy i wtedy polska jednostka naukowa składa wniosek do NAWA. Aplikację także udostępnimy na naszej stronie. Ocena złożonych wniosków będzie szybka, dokonywana w trybie ciągłym. To praktyka NSF, która pracuje w świetnym tempie i zapewnia, że jest w stanie ocenić wnioski nawet w ciągu tygodnia. Ocena merytoryczna będzie dokonywana tylko przez tę amerykańską agencję, uznaliśmy, że mamy do tej instytucji zaufanie i nie należy wydłużać ścieżki oceny. Po ocenie merytorycznej NAWA będzie oceniać formalnie i finansować ze swojego budżetu zaakceptowane projekty.

Materiał powstał we współpracy z NAWA

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej ogłosiła właśnie start kolejnego programu pod nazwą IMPRESS-U. Jakie są jego założenia?

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Edukacja
Ćwiek-Świdecka: czy wyniki Szkoły w Chmurze na pewno są takie złe?
Matriał Promocyjny
Ojcowie na urlopie to korzyści dla ich dzieci, rodzin, ale i firm
Edukacja
"Tu jesteśmy gośćmi, a nasz dom nie istnieje". Życie ukraińskich dzieci w Polsce
Edukacja
Warszawski Uniwersytet Medyczny nie wybierze rektora 23 kwietnia
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Edukacja
Klucz odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z Chemii z Wydziałem Chemii UJ 2024