W Polsce studiuje więcej kobiet niż mężczyzn. Na studiach doktoranckich także jest więcej kobiet. Jednak potem proporcje się zmieniają. Pracą naukową zajmuje się więcej mężczyzn niż pań. I jak informują dr hab. inż. Marta Gmurek, prof. Politechniki Łódzkiej, oraz dr hab. Anna Dyrdał, prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członkinie Akademii Młodych Uczonych Polskiej Akademii Nauk – dysproporcja ta rośnie wraz z wysokością stanowiska naukowego.
Z danych z 2020 r. wynika, że choć na polskich uczelniach kobiety stanowią 49 proc. pracowników naukowych ze stopniem doktora, to w grupie doktorów habilitowanych ich udział spada do 38 proc., a wśród profesorów do zaledwie 24 proc. Wśród członków Polskiej Akademii Nauk udział kobiet wynosił jedynie 8 proc. Co prawda, jeśli chodzi o PAN, widać znaczącą poprawę. Jeszcze w 2016 r. było to jedynie 4,9 proc., a w 2021 r. już nieco ponad 13 proc.
Kobiety niejednokrotnie muszą zmagać się z uprzedzeniami (często ukrytymi) i zjawiskiem „szklanego sufitu", który utrudnia im karierę naukową. Tylko z tego powodu oceniają swoje umiejętności i dorobek naukowy niżej niż mężczyźni – wynika z raportu Narodowego Centrum Nauki. Dodatkowo odczuwają niedostatek skutecznych rozwiązań pomagających łączyć życie rodzinne z pracą w nauce.
Dane zebrane przez NCN wskazują, że kobiety częściej niż mężczyźni oczekują od instytucji naukowych wsparcia w związku z sytuacją rodzinną. Trzeba jednak podkreślić, że trudności w tym zakresie doświadczają nie tylko kobiety, ale w ogóle młodzi ludzie na początku swojej kariery naukowej czy osoby opiekujące się dziećmi, starszymi rodzicami, niepełnosprawnymi. Owszem, mogą piąć się po szczeblach kariery, bo formalnie nikt im tego nie zabrania, ale potrzeba zmian systemowych, by im to ułatwić.
Na problem nierówności zwraca uwagę Akademia Młodych Uczonych PAN, która – we współpracy z Centrum Badań i Partycypacją Kobiet w Przestrzeni Publicznej UAM, NCN oraz biurem promocji PAN w Brukseli – przygotowała program „Doskonałość naukowa nie ma płci". Celem programu jest wypracowanie realnych działań służących wyrównywaniu szans i przeciwdziałaniu odpływowi znakomitych naukowczyń i naukowców z różnych obszarów badawczych.
