Zmotywować pedagoga

Nauka w polskiej szkole mogłaby przynosić lepsze efekty, gdyby pensje nauczycieli w większym stopniu zależały od efektów ich pracy. Takie wnioski przynosi nowy raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), który jest kolejnym argumentem za zmianą Karty nauczyciela.

Eksperci OECD przeanalizowali ostatnie badania umiejętności czytania PISA przeprowadzone w 64 państwach. Odkryli ciekawą zależność: w krajach, w których nauczyciele zarabiają mało -  rocznie mniej niż 115 proc. PKB na głowę -  uczniowie osiągnęli lepsze wyniki na testach z czytania, kiedy wynagrodzenie pedagogów było powiązane z efektami pracy.

W Polsce nauczycielskie zarobki oscylują wokół 95 proc. PKB na głowę. Jednym z elementów wynagrodzenia jest zaś dodatek motywacyjny. Czy zatem polski system wynagradzania pedagogów jest uzależniony od jakości tego, co robią?

- Zdecydowanie tak nie jest  - mówi Szymon Więsław, wiceprezes Instytutu Badań w Oświacie. -  Po pierwsze, państwo nie stworzyło dotychczas czytelnego systemu oceny efektów pracy szkoły i nauczyciela. Bez takiego mechanizmu nie wiadomo, do czego mieliby być nauczyciele motywowani. Po drugie, zbyt duża część wynagrodzenia wynika jednoznacznie z przepisów Karty nauczyciela (stopnia awansu zawodowego, stażu, lokalizacji szkoły), a zbyt mała pozostawiona jest w gestii dyrektora, czyli pracodawcy.

Dodaje, że trudno o motywację finansową, gdy budżet przeznaczony na ten cel wynosi 5 proc. funduszu płac.

Jego zdaniem kolejny demoralizujący element to artykuł Karty nauczyciela, który określa minimalny poziom średniego rocznego wynagrodzenia wszystkich nauczycieli w grupach awansu zawodowego w każdym samorządzie. Jeśli organ prowadzący szkołę wypłaci nauczycielom mniej, to do 31 stycznia kolejnego roku musi dopłacić różnicę „po równo".

Na przykład od 1 września 2012 r. zasadnicza pensja nauczyciela dyplomowanego nie może wynosić mniej niż 3019 zł, ale średnio musi on zarobić 5 tys. Na różnicę pomiędzy tymi dwiema kwotami nakładają się różnego rodzaju dodatki, które doliczane są do pensji, a jeśli się okaże, że nawet z nimi nie udało się zapewnić nauczycielowi średniego uposażenia, samorząd musi tę różnicę wyrównać w postaci dodatku uzupełniającego.

- System wynagradzania nauczycieli przypomina ustrój bolszewicki -  mówi Andrzej Porawski, dyrektor Związku Miast Polskich. -  Cóż z tego, że część pedagogów za lepszą pracę otrzyma dodatki motywacyjne, skoro reszcie trzeba będzie tę różnice wyrównać, wypłacając im dodatek uzupełniający.

Więsław zwraca też uwagę na system przyznawania dodatków motywacyjnych. Tu problem polega na tym, że ich wysokość jest ustalana przy udziale nauczycielskich związków zawodowych. To dlatego pula pieniędzy na dodatek motywacyjny często jest dzielona po równo na wszystkich pedagogów.

Na początku tego roku w Warszawie nauczycielskie związki wymusiły na urzędnikach wycofanie się z propozycji zmian w zasadach przyznawania dodatków motywacyjnych. Stołeczny ratusz chciał, aby nauczyciele otrzymywali dodatek w wysokości od 1 zł do 1200 zł. Związkowcy szybko obliczyli, że na tych zmianach każdy nauczyciel straciłby średnio po ok. 400 zł. A przecież taki dodatek powinien przysługiwać za jakość pracy, anie sam fakt bycia nauczycielem.

Nasi rozmówcy nie mają wątpliwości, że nie da się poprawić jakości polskiego systemu edukacji, jeżeli nie zostanie zmieniony system finansowania nauczycieli.  - Nauczycielska pensja powinna gwarantować bezpieczeństwo socjalne, ale też motywować do pracy. W obecnym systemie tego bezpieczeństwa jest zbyt dużo - mówi Więsław.