Facetka_z_poradni: jak się uczyć, żeby się nauczyć

Gdy Twoje dziecko wyprowadza się z domu odkrywacie, że sama jego obecność np. w waszej kuchni i spożywanie wspólnie posiłków nie sprawiło, że nauczyło się gotować i przygotowywać potrawy wg Twoich przepisów.

Tak, dzisiaj może znaleźć różne przepisy w zasobach Internetu, jednak bardzo często chwyta za telefon i dzwoni zapytać ciebie, jak daną potrawę przygotować. To dlatego, że oprócz przepisów ważne jest po prostu wspólne gotowanie, obserwowanie, rozmowa, dzielenie się doświadczeniem i doświadczanie. Ważny jest proces, jego analiza, synteza i ewaluacja. Wszystko to opisał Benjamin Bloom w swojej taksonomii celów nauczania.

Dlaczego o tym piszę? Bo spotykam się często z przekonaniem, że uczenie uczniów jak się uczyć to banał, przecież powinni umieć się uczyć, bo są w szkole…

A jednak obecność na lekcjach a świadome uczenie się to są jednak dwie różne rzeczy. Niestety, my w Polsce nadal często ignorujemy zarówno swoje potrzeby jak i potrzeby innych. Takie postawy mają swoje konsekwencje w wielu obszarach naszego życia, takich jak nieumiejętności spędzania czasu wolnego czy odpoczywania. Umiejętność uczenia się jest jedną z kluczowych umiejętności, która warunkuje powodzenie uczenia się, dlatego warto zastanowić się dzisiaj, dlaczego tak ignorujemy ją nadal w szkole, mimo, że to na niej opiera się cały proces.

W Raporcie „Future of skills. Employment in 2030” czytamy, że w nadchodzących latach liczyć się będą umiejętności interpersonalne, społeczne, systemowe i poznawcze, a wśród nich na pierwszym miejscu wymienia „Uczenie siebie oraz innych”. Raport mówi nam też,  że edukacja odgrywa teraz szczególnie ważną rolę, zwłaszcza w obszarze zwiększania dostępności i wspierania włączenia społecznego.

Przed edukacją w najbliższych latach stoi zatem wiele wyzwań, m. in.:

*       wdrażanie aktywnej nauki,

*       propagowanie i pomoc w wyborze strategii uczenia się,

*       odpowiednie konstruowanie programów szkoleniowych,

*       wytyczenie sposobów mierzenia efektów nauki,

*       dbałość w instruowaniu podczas nauczania.

Od 2017 roku w Rozporządzeniu z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach mamy zapis, który pozwala szkołom organizować zajęcia rozwijające umiejętność uczenia się, jako zajęcia w formie dodatkowych zajęć, na równi z innymi:

§ 6. 2.

W szkole (..) pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie:

1) klas terapeutycznych;

2) zajęć rozwijających uzdolnienia;

3) zajęć rozwijających umiejętności uczenia się;

4) zajęć dydaktyczno-wyrównawczych;

5) zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym;

6) zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu - w przypadku uczniów szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych;

7) zindywidualizowanej ścieżki kształcenia;

8) porad i konsultacji;

9) warsztatów.

Dalej w § 14. czytamy, że „zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się organizuje się dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się”.

Dlaczego szkoły nie organizują zajęć kształcących umiejętność uczenia się?

Niestety nadal w niewielu szkołach te zajęcia są organizowane, głównie z powodu braku jasnego ich finansowania. A jeśli już są organizowane – osoby prowadzące te zajęcia sygnalizują, że nie do końca czują sens ich prowadzenia, co naturalnie wyczuwają uczniowie.

Jeśli szukacie inspiracji bardzo polecam publikację „Jak uczyć uczniów jak się uczyć. Skuteczne strategie uczenia się” Johna Dunlosky’ego ( w tłum. Macieja Jakubowskiego i Tomasza Gajderowicza). Najskuteczniejszą strategią jest „sprawdzanie z pamięci”. Zaskoczeni? Tak, każdy sprawdzian czy kartkówka to skuteczna strategia uczenia się, ale warto oddzielić ją od stawiania stopni i skupić się na udzieleniu kształtującej informacji zwrotnej.

Zachęcam też pracowniczki i pracowników poradni psychologiczno - pedagogicznych do częstszego zalecania tej formy zajęć w wydawanych przez poradnie opiniach. 

W Raporcie merytorycznym „Edukacja włączająca w Polsce – bilans otwarcia 2020” Dorota Podgórska-Jachnik we współpracy z Pracownią Doradczo-Badawczą EDBAD na zlecenie Ośrodka Rozwoju Edukacji i Ministerstwa Edukacji i Nauki przeczytacie Państwo wnioski i rekomendacje, w tym np. w rekomendacji 20: „Pomoc p-p nie zastępuje edukacji, ale ją uzupełnia. Dobrze zorganizowana pomoc p-p w miejscu, gdzie się dziecko uczy, jest najlepszym rozwiązaniem dla placówki i dla dziecka. W większym wymiarze należy wykorzystać w przedszkolu i szkole zajęcia z dużym potencjałem profilaktycznym, a rzadziej zajęcia rozwijające kompetencje społeczne i umiejętności uczenia się. Tematyka zajęć wskazuje, że powinny być one skierowane do wszystkich uczniów. Jakość pomocy p-p powinna być ewaluowana. Należy sprawdzać, czy uczniowie korzystający z zajęć rewalidacyjnych korzystają także z zajęć pomocy p-p. Jedne zajęcia nie zastępują drugich.”

Widzimy więc, że opiekowanie się umiejętnością uczenia się w procesie edukacji jest bardzo ważne i warunkuje powodzenie całego procesu, w tym procesu włączenia społecznego.

Badania mówią wyraźnie o roli umiejętności uczenia się, mamy dobre regulacje prawne pozwalające organizować w szkołach zajęcia wspierające rozwój umiejętności uczenia się…co więc nie działa?