Uniwersytet europejski w praktyce. Jak UW umiędzynarodawia naukę

Materiał powstał we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim

Umiędzynarodowienie jest jednym z kluczowych obszarów rozwoju Uniwersytetu Warszawskiego, ujętym w Strategii UW na lata 2023–2032 „Doskonałość i rozwój”. Jest ono ściśle powiązane z działalnością badawczą oraz współpracą z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Istotną rolę odgrywa udział uczelni w inicjatywie „European Universities” oraz w Sojuszu 4EU+, które tworzą wspólną platformę kształcenia i badań dla ośmiu czołowych uniwersytetów w Europie.

Na UW rozwijane są wspólne kierunki studiów, mikropoświadczenia, projekty badawczo-rozwojowe oraz narzędzia cyfrowe, z których korzystają studenci, doktoranci i naukowcy z wielu krajów. Dzięki temu nie tylko rośnie liczba zagranicznych partnerów, lecz także zwiększają się szanse dla biznesu i rynku pracy – zarówno w obszarze projektów B+R, programów studiów, jak i różnorodnych form kształcenia ustawicznego.

Globalna sieć współpracy i 4EU+

Uniwersytet Warszawski współpracuje dziś z ponad tysiącem podmiotów: uczelni, instytucji badawczych, instytucji kultury i organizacji z kilkudziesięciu krajów. Tylko w 2024 r. uczelnia realizowała wymianę akademicką i wspólne przedsięwzięcia z ponad 400 partnerami z 77 państw. – Mamy podpisanych około 1200 umów międzynarodowych, z których przynajmniej 75 proc. funkcjonuje aktywnie, około 45 proc. bardzo aktywnie – podkreśla rektor prof. Alojzy Z. Nowak. I dodaje: – Wysyłamy każdego roku kilka tysięcy studentów za granicę, a jednocześnie przyjmujemy sporo studentów i badaczy z innych krajów.

Potwierdzają to statystyki: w 2024 r. zarejestrowano na UW ponad 7 tys. wniosków wyjazdowych studentów, doktorantów i pracowników na okres do jednego roku akademickiego. Na uczelni kształciły się blisko 4 tys. zagranicznych studentów i doktorantów. Nie chodzi więc o pojedynczą wymianę – jest to wielokierunkowa sieć mobilności.

Znaczną część tej aktywności finansuje Erasmus+. Uniwersytet realizuje 19 projektów typu KA2 oraz uczestniczy w projektach zarządzanych przez Europejską Agencję Wykonawczą do spraw Edukacji i Kultury. Z tych przedsięwzięć rodzą się wspólne programy studiów, innowacyjne metody kształcenia oraz rozwiązania przybliżające naukę biznesowi.

– Umiędzynarodowienie jest częścią naszej marki. Naszą pozycję budujemy dzięki partnerstwom z najważniejszymi ośrodkami akademickimi, które umożliwiają wspólne badania, wymianę doświadczeń oraz tworzenie nowoczesnych programów kształcenia. To współpraca stanowi fundament naszej obecności w globalnej nauce. Umiędzynarodowienie to także tworzenie globalnych relacji z biznesem, inwestorami i centrami technologicznymi, tak aby Uniwersytet Warszawski był miejscem, w którym zespoły badawcze mogą budować przedsięwzięcia gotowe do wejścia na rynki światowe – mówi kanclerz UW Robert Grey.

– Studenci, którzy wybierają nasze kierunki, wiedzą, że będą studiować w środowisku międzynarodowym. Mamy studentów praktycznie z każdego państwa na świecie – podkreśla prof. Maciej Raś, prorektor UW ds. studenckich i jakości kształcenia.

Ale międzynarodowe umowy i program Erasmus+ to dopiero pierwszy poziom. Drugi wiąże się z zaangażowaniem w sojusze i sieci, które współtworzą architekturę europejskiego szkolnictwa wyższego. Uniwersytet Warszawski należy m.in. do European University Association, European University Foundation, sieci uniwersytetów stolic UNICA oraz do grupy Central European Universities, współpracującej z Ligą Europejskich Uniwersytetów Badawczych.

Strategiczną rolę odgrywa przede wszystkim Sojusz 4EU+. Tworzy go osiem uczelni badawczych: poza UW są to uniwersytety: Sorboński, w Heidelbergu, Karola w Pradze, Kopenhaski, w Mediolanie, Genewski i Paris-Panthéon-Assas. Celem nie jest luźne partnerstwo, lecz zbudowanie jednego uniwersytetu europejskiego, a co za tym idzie, wspólnego kampusu, wspólnej oferty kształcenia i wspólnych rozwiązań cyfrowych.

– Zastanawialiśmy się, czy sojusz ma być tylko stowarzyszeniem, w którym każdy działa indywidualnie, czy raczej czymś więcej – mówi prof. Sambor Grucza, prorektor UW ds. współpracy i spraw pracowniczych. I dodaje: – Od dawna jesteśmy przekonani, że musi to być nowa jakość. Coś, co nie będzie osobnym bytem poza uczelnią, ale rezultatem ich wspólnego funkcjonowania na arenie europejskiej.

W praktyce ta nowa jakość oznacza cztery programy flagowe, tzw. flagshipy, w których rozwijane są projekty badawcze i edukacyjne: „Zdrowie i zmiany demograficzne w środowisku miejskim”, „Europejskość: wielojęzyczność, różnorodność, obywatelskość”, „Dane – Modele – Transformacje” i „Przemiany środowiskowe”. Dzięki nim uniwersytety 4EU+ wspólnie pracują nad problemami nierówności społecznych, zmian klimatu i dezinformacji, a wyniki badań przenikają do programów studiów. Skala zainteresowania tą współpracą widoczna jest dziś na wirtualnym kampusie 4EU+.

– W oferowanych tam zajęciach uczestniczy około 2,5 tys. studentów, z czego niemal 70 proc. wybiera jako miejsce realizacji swoich modułów Uniwersytet Warszawski – podkreśla prof. Alojzy Z. Nowak. Z perspektywy władz uczelni to najlepszy dowód, że warszawski kampus jest dla młodych Europejczyków jednym z najbardziej atrakcyjnych przystanków na edukacyjnej mapie kontynentu. Podstawowym elementem projektu uniwersytetu europejskiego jest wspólny dyplom.

– Chcemy doprowadzić do sytuacji, w której możliwe będzie formalne wydawanie europejskiego dyplomu ukończenia studiów zarówno na poziomie licencjackim, jak i magisterskim – podkreśla prof. Grucza. Chodzi o to, aby ostatecznie student otrzymał dyplom European University 4EU+ z logotypami wszystkich uczelni wchodzących w skład sojuszu.

Krokiem w tym kierunku jest wprowadzone przez UE European Degree Label, czyli odznaczenie dyplomu europejskiego, które ma ułatwić uznawalność wspólnych programów. Istotną rolę w osiągnięciu kompromisu w tej sprawie odegrało polskie przewodnictwo w Radzie UE. Kolejne prezydencje mają rozwijać koncepcję pełnoprawnego europejskiego dyplomu. Równolegle Uniwersytet Warszawski i partnerzy 4EU+ uruchamiają wspólne kierunki. Są trzy programy studiów wspólnych, wszystkie realizowane z UW jako partnerem. Są to:

– M3EP; Erasmus Mundus Joint Master’s in European Environmental Economics and Policy;

– MERGED: Erasmus Mundus Joint Master’s in Global Environment and Development;

– Migration Studies and New Societies. Kolejne są w przygotowaniu. Dla studentów oznacza to możliwość studiowania w kilku krajach i kontakt z międzynarodowymi zespołami badawczymi oraz projektami realizowanymi na styku nauki i gospodarki.

Od września 2024 r. do listopada 2025 r. UW sprawował najdłuższą w historii sojuszu prezydencję w 4EU+. Okres ten zbiegł się z rozpoczęciem dziesięcioletniej strategii 4EU+ na lata 2025–2035 i połową realizacji strategicznego projektu 1CORE, czyli One Comprehensive Research-Intensive European University. W tym czasie rozpoczęto przenoszenie siedziby prawnej sojuszu do Belgii, powołano nowego sekretarza generalnego, opracowano narzędzia monitorowania efektów inicjatyw edukacyjnych 4EU+ i wskaźniki KPI, a także powołano grupę 4EU+ RESEARCH, której przewodniczy prorektor UW ds. badań prof. Zygmunt Lalak. – To forum projektowania wspólnych przedsięwzięć badawczych, także o potencjale komercjalizacyjnym – zaznacza prof. Lalak.

Uniwersytet Warszawski koordynuje również projekty wspierające systemowe zmiany w europejskiej edukacji: 4EU+ MICI, czyli budowę wspólnego systemu mikropoświadczeń w obszarze kompetencji cyfrowych i zielonych, oraz udział w projekcie RM Framework, który tworzy ramy kwalifikacji i programy szkoleń dla menedżerów badań w Europejskiej Przestrzeni Badawczej. To bezpośrednia inwestycja w profesjonalizację zarządzania projektami naukowymi, także tymi realizowanymi wspólnie z biznesem.

Nie tylko Europa

Umiędzynarodowienie UW nie ogranicza się do Europy. Jedną z ważniejszych nowych inicjatyw jest współpraca z Poland in Silicon Valley Center for Science, Innovation and Entrepreneurship. Porozumienie, podpisane wspólnie z innymi polskimi uczelniami, przewiduje m.in. promocję wyników badań prowadzonych w Polsce, organizację seminariów o technologiach rozwijanych w Dolinie Krzemowej oraz wydarzeń promujących innowacje akademickie. To następny przykład, jak umiędzynarodowienie przekłada się na relacje nauka–biznes; mowa o wspólnych projektach badawczo-rozwojowych, dostępie do globalnych ekosystemów technologicznych oraz lepszym przygotowaniu absolwentów do pracy w sektorze innowacji.

Z perspektywy studenta równie ważne są projekty Erasmus+ i inicjatywy 4EU+, w których obok uczelni uczestniczą przedsiębiorstwa, fundusze inwestycyjne czy administracja publiczna. Tam testuje się rozwiązania z zakresu zielonej transformacji, cyfryzacji, gospodarki opartej na danych. Absolwenci wchodzą na rynek pracy z doświadczeniem zdobytym w międzynarodowych zespołach.

– Ta wszechstronność i różnorodność uniwersytetu przejawiają się też w ofercie dydaktycznej. Mamy około 300 programów studiów i co roku wdrażamy kilkanaście nowych – przypomina rzeczniczka UW dr Anna Modzelewska. Programy są projektowane na bazie wyników badań prowadzonych na uczelni oraz analizy rynku, tak aby jak najlepiej odpowiadały aktualnym potrzebom.

Wpisują się w to projekty mikropoświadczeń 4EU+, krótszych modułów kształcenia z zakresu kompetencji cyfrowych i ekologicznych, które mogą być łączone z pełnymi studiami lub oferowane w formule kształcenia ustawicznego. Dla biznesu jest to szansa na precyzyjne dopasowanie kompetencji pracowników, a dla uczelni narzędzie utrzymywania kontaktu z absolwentami przez całe ich zawodowe życie.

– Młodzież oczekuje dziś dowodów na to, że uczelnia jest rzeczywiście najlepsza – zauważa rektor prof. Alojzy Z. Nowak. – Nie wystarczy powiedzieć: „Jesteśmy uniwersytetem”. Trzeba proponować rozwiązania atrakcyjne merytorycznie, pokazać na konkretnych przykładach, dlaczego warto nas wybrać. Prawdopodobnie nigdy już nie będzie tak, że ktoś przychodzi na uczelnię z myślą o 40 latach pracy w tym miejscu. Będziemy się musieli zmieniać, dostosowywać do rzeczywistości i tę rzeczywistość kreować – podkreśla rektor UW.

W debatach kierownictwa UW często powraca motyw poszukiwania partnerów w miejscach, które nie chcą podlegać wpływom wielkich mocarstw. – Jesteśmy zainteresowani współpracą z krajami, które nie chcą być pod wpływem ani amerykańskim, ani chińskim, ani rosyjskim – mówi prof. Sambor Grucza. Wymienia m.in. Wietnam i kraje Ameryki Łacińskiej. – To są relacje nie tylko akademickie, ale także gospodarcze – zaznacza.

Symbolem rosnącej pozycji UW w tym wymiarze była m.in. wizyta delegacji w Peru, podczas której prof. Alojzy Z. Nowak otrzymał tytuł doktora honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Santa Maria w Arequipie. Z kolei projekt „4EU+ for Ukraine II”, realizowany w ramach programu „Solidarni z Ukrainą”, wspierał współpracę Sojuszu 4EU+ z trzema dużymi uczelniami ukraińskimi, rozwijając ścieżki kształcenia i mobilność dla studentów oraz badaczy dotkniętych wojną. Tak wygląda umiędzynarodowienie w praktyce: zamiast pojedynczych wyjazdów jest siatka projektów, programów i partnerstw, które budują pozycję polskiej nauki i wzmacniają jej powiązania z europejskim i globalnym rynkiem.

Biznes i Chopin

Symbolicznym finałem tej opowieści, łączącej sojusze i programy ramowe, może okazać się sam Fryderyk Chopin – a raczej jego mieszkanie w jednym z uniwersyteckich budynków.

– Postanowiliśmy w jednym z naszych budynków odtworzyć mieszkanie Fryderyka Chopina. Ono jest nam potrzebne jako członkom społeczności akademickiej, bo mamy poczucie silnej więzi z Chopinem. Uniwersytet Warszawski był jego miejscem nauki i domem – mówi prof. Alojzy Z. Nowak. I dodaje: – Z drugiej strony poprzez Chopina uniwersytet staje się bardzo bliski Dalekiemu Wschodowi: Japonii, Korei czy Chinom. Kiedy studenci czy badacze zwiedzają uniwersytet, gdy przyjeżdżają prowadzić badania, pytają zwykle: „W którym budynku mieszkał Chopin?”.

Symbolicznym przykładem tego połączenia tradycji z nowoczesnością jest Mieszkanie Chopinów. – Mieszkanie Chopinów znajduje się w zabytkowym budynku porektorskim, który zmodernizowaliśmy w ramach Programu Wieloletniego UW – mówi prof. Ewa Krogulec, prorektor UW ds. rozwoju. – To właśnie w takich miejscach w szczególny sposób splatają się misja naukowa uczelni, troska o dziedzictwo kulturowe oraz nowoczesne spojrzenie na umiędzynarodowienie jako proces obejmujący nie tylko badania i dydaktykę, lecz także kulturę, przestrzeń i jakość życia akademickiego. W tym sensie strategia umiędzynarodowienia Uniwersytetu Warszawskiego domyka się symboliczną klamrą, łączącą historię z przyszłością i lokalne dziedzictwo z globalnym wymiarem rozwoju – podkreśla prof. Krogulec.

Z jednej strony mowa o europejskich projektach, wspólnych dyplomach, mikropoświadczeniach, partnerstwach z Doliną Krzemową oraz uniwersytetami z Ukrainy, Wietnamu czy Ameryki Łacińskiej. Z drugiej na UW powstaje konkretne miejsce, do którego można zaprosić gości z całego świata i opowiedzieć historię polskiego kompozytora, który chadzał kiedyś po dziedzińcach dzisiejszego kampusu. W tym sensie Uniwersytet Warszawski rzeczywiście jest uniwersytetem europejskim – nie tylko w dokumentach Komisji Europejskiej, ale w codzienności studentów, badaczy czy partnerów biznesowych oraz turystów, którzy będą ciekawi, gdzie mieszkał Chopin.

Materiał powstał we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim